Είναι η "δωροδοκία" αποδεκτός τρόπος επιβράβευσης των παιδιών; (24/10/2019)
Πολλοί γονείς αναρωτιούνται ποια η διαφορά μεταξύ της δωροδοκίας και της επιβράβευσης. Έτσι κι αλλιώς, σε κάθε περίπτωση, το παιδί μας κερδίζει κάτι για να κάνει αυτό που θέλουμε εμείς. Πότε όμως είναι βοηθητικό αυτό και ποτέ επιβλαβές;
«Θα σου πάρω καινούρια παιχνιδομηχανή, αρκεί να καθαρίσεις το δωμάτιό σου!»
Ίσως ακούγεται σαν υπερβολή , αλλά δεν είναι τόσο μακριά από την πραγματικότητα. Πολλοί γονείς περιγράφουν συζητήσεις με τα παιδιά τους κατά τις οποίες έταξαν απίστευτα δώρα και δραστηριότητες, με αντάλλαγμα την καλή τους συμπεριφορά. Το αποτέλεσμα είναι να αισθάνονται οι γονείς ότι σε μόνιμη βάση δωροδοκούν τα παιδιά τους και τα παιδιά καταλήγουν να περιμένουν πάντα κάποιο αντάλλαγμα για τις καθημερινές τους υποχρεώσεις, το οποίο μοιραία οδηγεί σε λανθασμένη αίσθηση των δικαιωμάτων τους.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η δωροδοκία μπορεί να εξελιχθεί σε μοτίβο που διδάσκει το παιδί να χρησιμοποιεί συγκεκριμένη συμπεριφορά για να κερδίσει αυτό που θέλει. Και αυτό που κάνει την κατάσταση πιο δύσκολη, είναι ότι αυτή η τακτική δείχνει στην αρχή ότι λειτουργεί σωστά. Κλασικό παράδειγμα : Γονέας που προσπαθεί να κάνει τα ψώνια της ημέρας μαζί με τα παιδιά, τα οποία τρέχουν πάνω-κάτω στο κατάστημα. Ο γονιός αγχώνεται και νιώθει απίστευτα αμήχανα, οπότε προσφέρει συμφωνία: Αν τα παιδιά ¨είναι φρόνιμα¨ στο σουπερ μάρκετ, μπορούν να αγοράσουν μια σοκολάτα. Και τι ωραία! Δείχνει να έχει αποτέλεσμα! Αλλά για περιμένετε….μετά από λίγο καιρό ο γονιός αισθάνεται ότι αυτή η τακτική γίνεται σε μόνιμη πια βάση και ο ίδιος μένει με μια αίσθηση αδυναμίας. Αυτό συμβαίνει γιατί σε αυτή την εκδοχή το παιδί έχει μάθει τον τρόπο να κερδίζει τον έλεγχο της κατάστασης. Θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί σαν εκβιασμός – «Καλά θα κάνεις να μου δώσεις αυτό που θέλω, αλλιώς θα υποφέρεις!». Και για όσο καιρό αυτή η συμπεριφορά έχει αποτέλεσμα για εκείνα, θα χρησιμοποιείται.
Πολλοί μπερδεμένοι γονείς ρωτούν: «Ποια είναι τελικά η διαφορά ανάμεσα στη δωροδοκία και την επιβράβευση για την καλή συμπεριφορά;». Συνήθως, η δωροδοκία «μπαίνει στο παιχνίδι» όταν είμαστε πολύ πιεσμένοι και θέλουμε να βγούμε από μια πολύ δύσκολη θέση άμεσα. Γίνεται πολύ γρήγορα και συνηθώς καταλήγουμε να προσφέρουμε κάτι, το οποίο υπό άλλες συνθήκες δεν υπήρχε περίπτωση να προσφερθεί. Είναι μια μορφή διαπραγμάτευσης και, ας μην ξεχνάμε, η υπερβολική διαπραγμάτευση δίνει περισσότερα προνόμια στο παιδί μας, από ότι ίσως θα θέλαμε. Από την άλλη μεριά, το αποτέλεσμα της επιβράβευσης είναι λίγο διαφορετικό, γατί τονίζεται η καλή συμπεριφορά του παιδιού, δεν χρησιμοποιείται ως μέσον επίτευξης στόχου.
Για να καταλάβουμε πώς αποδίδουν οι επιβραβεύσεις, σκεφτείτε πώς λειτουργεί ο κόσμος μας. Για παράδειγμα, κάνετε τη δουλειά σας, ολοκληρώνετε αρμοδιότητες που αφορούν τη θέση σας και το μόνο που λαμβάνετε είναι η χρηματική αμοιβή, ενώ υπάρχουν πολυάριθμοι τρόποι να ανταμειφθείτε πλην του μισθού σας. Για το παιδί σας, το κίνητρο του να κάνει ευχαριστημένους τους γονείς του είναι πολύ ουσιαστικό, αλλά εξίσου σημαντικό είναι και το να κάνουν πράγματα που τα ευχαριστεί. Για να γίνουμε κατανοητοί, στα παιδιά αρέσει να “αρέσουν” στους γονείς τους, αλλά τους αρέσει και ο “μισθός”. Κάνοντας λοιπόν τη ζωή των δικών του δύσκολη στο σουπερ μάρκετ, ξέρει ακριβώς τι θα λάβει εκ των προτέρων-και οι γονείς το ίδιο.
Ο καλύτερος τρόπος να καλλιεργήσουμε την καλή συμπεριφορά είναι να δείχνουμε την ειλικρινή μας χαρά, μαζί με μια θερμή αγκαλιά όταν το παιδί μας κάνει πρόοδο, ειδικά σε κάποιες περιπτώσεις που πραγματικά δυσκολεύεται. Σε δεύτερο χρόνο θα μπορούσατε να παρέχετε ανταμοιβές-εσείς ξέρετε τί αρέσει στο παιδί σας. Κάντε μια λίστα από τις αγαπημένες του ασχολίες και κεράσματα μαζί με το ίδιο, για να συμμετέχει σε όλη τη διαδικασία και να βρίσκετε μαζί το κίνητρο και το δώρο. Το να είναι μέρος όλης αυτής της προετοιμασίας, θα έχει απίστευτα αποτελέσματα.
Όταν αυτό είναι εφικτό, βάζετε τα ¨δώρα¨ μετά από υψηλούς στόχους, να είστε απόλυτα ξεκάθαροι με τις προσδοκίες σας και, σε καμία περίπτωση, μην ξεχνάτε το διδακτικό μέρος όλης αυτής της διαδικασίας. Είναι σημαντικό να ξέρουμε ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε από τα παιδιά να αλλάξουν τρόπο συμπεριφοράς όταν δεν ξέρουν ποιός είναι ο αναμενόμενος. Ο τρόπος συμπεριφοράς του παιδιού, πολλές φορές έχει άμεση σχέση και με το εξελικτικό στάδιο στο οποίο βρίσκεται τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Σαν ενήλικες, έχουμε φτάσει μέχρι εδώ, μαθαίνοντας. Ευκαιρία να μάθετε και στα παιδιά σας τις δεξιότητές σας! Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από συζητήσεις για λύση προβλημάτων, παιχνίδι ρόλων, ή από προσπάθεια επίτευξης στόχων που θα έχετε θέσει μαζί. Το να είστε δάσκαλος και προπονητής είναι δύο από τα πιο χρήσιμα στοιχεία που μπορείτε να έχετε ως γονέας.
Μην ξεχνάτε, να είστε ευγενικοί με τον εαυτό σας-κι εμείς μαθαίνουμε μαζί με τα παιδιά μας! Το να ξέρετε ποιος ακριβώς είναι ο στόχος και με ποιο τρόπο θέλετε να επιτευχθεί, θα σας βοηθήσει να αλλάξετε τον τρόπο προσέγγισης και να έχετε και καλύτερα αποτελέσματα. Να θυμάστε ότι χρησιμοποιώντας τη δωροδοκία για να ελέγξετε τη συμπεριφορά του παιδιού σας, αυτό που καλείστε να «πληρώσετε» στο τέλος είναι πολύ πιο υψηλό από ότι φαίνεται τη στιγμή που το υπόσχεστε. Αντιθέτως, λάβετε υπόψη ότι το παιδί σας θα πάρει περισσότερα λαμβάνοντας λογικές ανταμοιβές όταν φέρνει εις πέρας τις υποχρεώσεις του και βελτιώνοντας τη συμπεριφορά του.